In het najaar van 1795 keek een 1,67 meter lange, net in het Franse leger gepromoveerde ambitieuze divisiegeneraal voor het eerst in de ogen van een zes jaar oudere Parijse societydame met politieke connecties. Volgens regisseur Ridley Scott had deze ontmoeting verstrekkende gevolgen, zo laat hij zien in zijn historische epos Napoleon.
Om een paar voorbeelden te geven: zonder de Franse generaal, keizer en dictator Napoleon Bonaparte hadden we waarschijnlijk geen liters en meters gehad, geen vaste achternamen en hadden we niet rechts gereden op onze snelwegen. Aan de andere kant: als Napoleon uiteindelijk in 1815 niet zijn Waterloo had gevonden, nous aurions tous parlé français maintenant. Dan hadden we nu allemaal Frans gesproken. Onder zijn bewind was bijna geheel Europa Frans of onder invloed van de Fransen gekomen, inclusief het koninkrijk Holland en de Bataafse Republiek.
'I am the first to admit when I make a mistake. I simply never do.'
Een kort geschiedenislesje: de bestorming van de Bastille-gevangenis in 1789 vormde het startpunt van de Franse Revolutie, met als doel een einde te maken aan de absolute monarchie. In deze politiek onzekere tijden weet Napoleon, een jonge twintiger afkomstig van het eiland Corsica met een goed militair inzicht, zich omhoog te werken, om zich uiteindelijk in 1804 tot keizer voor het leven te kronen, met Jósephine de Beauharnais aan zijn zijde als keizerin.
‘Napoleon Bonaparte is een man die mij altijd heeft gefascineerd’, zegt regisseur Ridley Scott. 'Hij kwam uit het niets en veroverde alles. Maar tegelijkertijd voerde hij een romantische strijd met zijn overspelige vrouw Jósephine. Hij veroverde de wereld om haar liefde te winnen, en toen dat niet lukte, veroverde hij de wereld om haar te vernietigen. En daarmee vernietigde hij ook zichzelf.'
Scott neemt ons mee in de zegetocht van Napoleon, en laat met zijn cineastische flair diens vele veldslagen zien. Napoleon was een kei in wiskunde, en hij kon op een kaart goed inschatten hoe zijn legereenheden moesten manoeuvreren en in welke hoek zijn kanonnen moesten staan om de meeste impact te hebben. Daardoor wist hij in 1805 binnen een paar dagen het complete Oostenrijkse leger te omsingelen en te verslaan. Zijn strategieën worden nog steeds bestudeerd op militaire academies.
Buiten het slagveld leverde Napoleon ook strijd, en niet alleen om zijn politieke rivalen van zich af te houden. Hij wilde een dynastie stichten met hem aan het hoofd. Hoewel hij stapelverliefd was op Jósephine, kon zij hem geen wettige erfgenamen schenken, waardoor hij zich genoodzaakt zag om een einde aan hun huwelijk te maken en zonder zijn ware liefde verder te gaan.
Het heeft lang geduurd voordat er weer een film over Napoleon werd gemaakt . Stanley Kubrick was zijn hele leven al gefascineerd door de krijgsheer, en deed na zijn 2001: A Space Odyssey (1968) uitgebreid research voor een film waarin Jack Nicholson en Audrey Hepburn de hoofdrollen zouden spelen. Het project verdween echter in de kast na de commerciële flop Waterloo (1970), een film van de Russische regisseur Sergey Bondarchuk. In plaats daarvan wijdde Kubrick zich aan een ander historisch epos: Barry Lyndon. Overigens werd zijn script overgenomen door Steven Spielberg die er een miniserie van wilde maken, en dat ook nog steeds van plan is.
Als er iemand is die de druk van een Napoleon-film aankan, dan is het wel de legendarische, inmiddels 85-jarige Ridley Scott. Ervaring met epische vertellingen deed hij op met films als Kingdom of Heaven, 1492: Conquest of Paradise en uiteraard Gladiator. Van die laatste film uit 2000 kent hij acteur Joaquin Phoenix nog, die na keizer Commodus opnieuw een intense alleenheerser mag spelen. En mocht de tweeënhalf uur durende bioscoopversie van Napoleon alsnog te kort aanvoelen, Scott heeft beloofd dat er al een vier en een half uur durende Director's Cut klaarligt voor als de film uiteindelijk op de streamingsdienst verschijnt van medeproducent Apple.
Hoofdrollen: Joaquin Phoenix, Vanessa Kirby, Tahar Rahim, Ben Miles, Ludivine Sagnier
Regisseur: Ridley Scott
Distributeur: Sony Pictures Releasing, via Universal Pictures International
Releasedatum: 23 november 2023
