‘Nu ben ik de Dood, de Vernietiger van Werelden’. Deze regel uit een hindoe-geschrift kwam in Robert Oppenheimer naar boven nadat op 16 juli 1945 de eerste nucleaire explosie onder zijn leiding plaatsvond in de Amerikaanse staat New Mexico. In Oppenheimer is de triomf, maar ook de twijfel te zien van de natuurkundige die de wereld de atoombom schonk.
Het Manhattanproject waarmee de Verenigde Staten tijdens de Tweede Wereldoorlog een nucleaire bom ontwikkelde was een reactie op de kennis die nazi-Duitsland bezat om zo’n massavernietigingswapen te maken. De trots die wetenschappelijk projectleider Oppenheimer voelde na de succesvolle test sloeg om in twijfel, afschuw en schuldgevoelens, want amper drie weken later vielen twee kernbommen op de Japanse steden Hiroshima en Nagasaki, een daad waar honderdduizenden onschuldige burgers bij omkwamen.
'They won't fear it until they understand it. And they won't understand it until they've used it.'
Christopher Nolan baseerde zijn film op het Pulitzer-prijs winnende boek American Prometheus uit 2005 van Kai Bird en Martin J. Sherman. De titel verwijst naar de Griekse mythologische Titaan die het vuur stal bij de Olympische goden en het aan de mensheid gaf, waarna hij door oppergod Zeus uitvoerig werd bestraft. Oppenheimer zette openlijk vraagtekens bij zijn uitvinding en wat de mensheid ermee kon doen en hij begon zich in te zetten voor het internationaal toezicht op kernenergie en het beperken van een kernwapenwedloop met de Sovjet-Unie. Tevergeefs. Van held werd hij in het anticommunistische tijdperk een paria en aangemerkt als ‘gevaar voor de veiligheid’.
Voor de rol van de kettingrokende, broodmagere en getroebleerde natuurkundige wendde Nolan zich tot een lid van zijn vaste acteursgroep. Na bijrollen in de Batman-trilogie, Inception en Dunkirk was het voor Cillian Murphy eindelijk tijd voor een hoofdrol. Wat helpt is dat Murphy na het succes van de serie Peaky Blinders inmiddels een bonafide publiekstrekker is. Sowieso heeft Oppenheimer aan publiekstrekkers geen gebrek, met acteurs als Emily Blunt, Matt Damon, Robert Downey Jr., Florence Pugh, Rami Malek en Gary Oldman, die meededen voor een fractie van hun normale gage.
Een andere vaste waarde in een Nolan-film is de vaste hand van Hoyte van Hoytema. Voor de vierde keer, na Tenet, Dunkirk en Interstellar, hees deze Nederlandse cinematograaf een loodzware IMAX-camera op zijn schouders. Nieuw is dat hij een deel van de film met analoog zwart-wit 65 millimeter-film heeft geschoten. Wat hij voor zijn lens kreeg was de moeite waard. Christopher Nolan houdt van authenticiteit en is wars van digitaal gefröbel. Het Trinity-experiment, waarbij de eerste bom werd getest, is gefilmd met echte explosieven - hopelijk niet van het nucleaire soort.
Alles wat Nolan doet, is uit liefde voor het medium film. Hij vindt dan ook dat zijn kunstwerk op het grootst mogelijke doek moet worden vertoond. Hij was dan ook not amused dat zijn vaste partner Warner Bros. in 2020, in het midden van de coronapandemie, aankondigde om hun films tegelijk in de bioscoop én op het streamingplatform HBO Max uit te gaan brengen, inclusief zijn Tenet. Voor Oppenheimer ging Nolan dan ook shoppen bij andere filmmaatschappijen, en vond uiteindelijk een deal met Universal die hem een window van minimaal honderd dagen bood en de toezegging dat ze drie weken voor en drie weken na de release geen andere film in de VS uitbrengen.
Hoofdrollen: Cillian Murphy, Emily Blunt, Matt Damon, Robert Downey Jr., Florence Pugh
Regisseur: Christopher Nolan
Distributeur: Universal Pictures International
Releasedatum: 20 juli 2023
