Begin dit jaar trad Daan Vermeulen toe tot de directie van filmdistributeur Cinema Delicatessen. Aanleiding voor een gesprek met Daan en mededirecteur Anne Vierhout: ‘Uiteindelijk brengen we onze documentaires uit omdat we geloven dat die films echt iets kunnen veranderen in mensen.’
‘Het werd gewoon tijd om het formeel te maken’, antwoordt Vierhout, wanneer haar wordt gevraagd naar de verandering in de directie. ‘Daan en ik hebben allebei voor IDFA gewerkt. Twaalf jaar geleden ging ik naar Cinema Delicatessen en werd daar, min of meer per ongeluk, directeur omdat de toenmalige directeur plotseling ziek werd. Na een jaar heb ik gevraagd of Daan ook naar Delicatessen wilde komen. Daan voor de marketing en ik als directeur, maar eigenlijk zijn onze functies sindsdien steeds meer gaan overlappen. Ik was dan wel de eindbaas, maar eigenlijk hebben Daan en ik het bedrijf de laatste elf jaar echt sámen opgebouwd.’
Ander bedrijf
‘We brengen ongeveer elke maand een film uit’, vertelt Vermeulen, ‘vooral Nederlandse documentaires en een paar buitenlandse films die de catalogus net wat meer kleur geven. Ik leid het kantoor, overzie de workflow en bekijk hoe we de films een publiek kunnen geven. Anne doet de zakelijke kant, het geld. En samen, dat deden we altijd al, doen we de acquisitie.’
'Non-fictieverhalen hebben op mij echt een grotere impact.'
Na het grote succes van Het nieuwe Rijksmuseum in 2014 wordt er dit jaar veel verwacht van Dicht bij Vermeer, de documentaire van Suzanne Raes die afgelopen week in première ging. Daan: ‘Wie was Vermeer? Wat kenmerkt zijn werk? Suzanne volgde ook enkele curatoren bij al het onderzoek. Dat is een heel spannende release voor ons. De voortekenen zijn goed. De expositie in het Rijks is nu al uitverkocht: 450.000 kaartjes. Als maar een tiende van dat publiek ook naar de film komt, zouden we natuurlijk al dolblij zijn.’ Verder verschijnt in april Holding Up the Sky van Pieter van Eecke, over de verdwijning van het Braziliaanse regenwoud. In juni brengt Cinema Delicatessen een documentaire uit over de Kaapverdische zangeres Cesária Évora.
Écht gebeurd
Vierhout: ‘Twaalf jaar geleden was Cinema Delicatessen echt nog een ander bedrijf. De vorige directeur bracht ook arthouse- en fictiefilms uit. Daan en ik hebben gezegd: we willen ons profileren op documentairefilms. Dat bleek gelukkig heel goed te gaan.’ Ze vertelt dat de liefde voor documentaires er bij haar al vroeg in zat. ‘Non-fictieverhalen hebben op mij echt een grotere impact. Als ik vroeger een film zag over iets dat echt was gebeurd, kon ik daar weken, maanden van wakker liggen. Wow, dit is écht gebeurd! Zag ik een heel goede fictiefilm dan kon ik de avond zelf helemaal blown away zijn, maar de dag erna dacht ik er niet meer over na. Neem The Act of Killing, die we ook hebben uitgebracht. Ik denk niet dat er een fictiefilm is die dat gruwelijke verhaal zó sterk zou kunnen overbrengen. De kracht van waarheid is immens. Ik moet ook zeggen, ik kijk privé zelden fictie, vooral mooie documentaires.’
Daan Vermeulen
Vermeulen: ‘Er wordt vaak gezegd dat de realiteit vreemder is dan fictie, en The Act of Killing is daarvan een sprekend voorbeeld, of Weiner. Ik kijk wél veel fictie, maar documentaires komen heel dichtbij. Vorig jaar hadden we een film over jonge vluchtelingen, Shadow Game, en daarbij hebben we veel samengewerkt met de makers. We proberen samen een impact te hebben. Dat maakt het uitbrengen van deze films voor mij zo waardevol. Ik zou bijna zeggen: ik vind het distribueren van dit soort films geweldig, daar gaat heel veel liefde en hard werk in zitten, maar ik zou niet per se een baan in distributie nastreven bij een andere filmdistributeur.’ Vierhout knikt: ‘Niet het distribueren van films an sich, maar het verspreiden van deze verhalen, daar gaat het om. Ik heb ook nooit bewust gekozen voor het vak filmdistributie.’
Emotie en creativiteit
Anne Vierhout en Daan Vermeulen zien elk jaar honderden documentairefilms, waarvan ze er een aantal aankopen. Wat maakt nu een goede documentaire? Vierhout: ‘Daan en ik hebben een verschillende én een overlappende smaak. Daarom is het goed dat we alles samen kijken. Voor mij is het belangrijkste criterium toch wel emotie: ik moet iets voelen bij een documentaire. Soms voel ik het direct, soms moet ik er een paar dagen over nadenken. Sociaal-maatschappelijke thema’s, familieverhalen, herkenbaarheid… Daan is meer van de wat drogere wetenschappelijke, politieke films. Eigenlijk is het nooit moeilijk om het samen eens te worden. I Am Not Your Negro, bijvoorbeeld. Die heb ik in Toronto gezien. Ik zat toevallig naast de sales agent en toen we na afloop de trap afliepen zei ik meteen: “Ik ga een bod doen. Deze film wil ik meenemen naar Nederland.” Ik ken Daans smaak ondertussen zo goed, dat ik zeker wist dat hij dat helemaal oké vond.’
‘IDFA heeft heel veel bijdragen aan het meer mainstream maken van het genre.’
Vermeulen: ‘Wat ik daarnaast heel belangrijk vind, is de cinematografie. Komt het op het grote doek tot zijn recht? Silence of the Tides is een mooi voorbeeld van een film die goed bij ons past. Je hebt natuurlijk natuurfilms met een bekende stem als voice-over of documentaires met veel pratende hoofden. In Silence of the Tides zit geen voice-over, nauwelijks dialoog, de film dwingt je er zelf iets van te maken. Prachtig, prachtig beeld en je denkt zelf na over de schoonheid van de Wadden en de gevolgen van klimaatverandering. Heel creatief. Dat gaat verder dan alleen het verhaal.’
Enorm veranderd
In meer dan elf jaar samenwerking hebben ze veel zien veranderen. Vermeulen: ‘Je had natuurlijk André Hazes, zij gelooft in mij en Amy, maar vroeger waren wij in feite de enige die documentaires uitbrachten. IDFA heeft heel veel bijgedragen aan het meer mainstream maken van het genre, maar ik denk dat Netflix, met alle bedenkingen die je daarbij kunt hebben, bepalend is geweest voor de huidige omslag. Making a Murderer, The People vs O.J. Simpson… Opeens hoor ik ook van vrienden om me heen: “Heb je die documentaire gezien?” Dat heeft er echt toe bijgedragen dat het genre groter is geworden, óók in de bioscoop.’
‘We hebben daar zowel van geprofiteerd als nadeel van ondervonden’, legt Vierhout uit. ‘Nadelig is dat er meer distributeurs zijn die opeens "onze" films gaan draaien. We merken dat bij de aankoop. Tien jaar geleden waren wij bij elke interessante film de enige Benelux-distributeur die überhaupt aanbelde en konden wij die films voor een prikkie kopen. Nu zitten er een stuk of vijf, zes distributeurs achter dezelfde film aan. Het voordeel is dat het draagvlak voor documentaires veel groter geworden is, zowel bij het publiek als bij de programmeurs van de filmtheaters.’
- lees verder onder de advertentie -
Anne Vierhout
Dat zijn niet de enige zaken die de toekomst zullen bepalen voor Cinema Delicatessen. ‘Het landschap is enorm veranderd sinds corona’, vertelt Vierhout. ‘In 2022 gingen de bioscopen weer open, maar het is uiteindelijk allesbehalve back to normal gebleken. Er is zeker de helft minder ruimte voor documentaires, vergeleken met 2018 en 2019. Er zijn heel veel distributeurs die nog films op de plank hebben liggen. Er komen elke week nog steeds te veel films uit. Daar houden we dus rekening mee in ons acquisitiebeleid de komende twee jaar. We zijn een stuk selectiever geworden. Films die eigenlijk thuishoren op het televisiescherm, die vroeger bij ons het voordeel van de twijfel kregen, brengen we nu niet uit. We moeten echt zien dat een productie een meerwaarde heeft.’
Het hoogst haalbare
Cinema Delicatessen probeert ‘alles uit de kast te trekken’ om ook de kleinste, maar waardevolle documentaire een publiek te geven. ‘Dat is een beetje onze specialiteit’, zegt Vermeulen, ‘heel diep in die doelgroepen duiken. The Proof of the Pudding bijvoorbeeld, over Herman Hertzberger. We hebben letterlijk alle architectenbureaus in Nederland aangeschreven. Bij Puinhoop, een film die we vorig jaar uitbrachten over een filmmaker en zijn moeder met borderline, konden we samenwerken met het Trimbos-instituut. Dat maakt onze films ook aantrekkelijk: het zijn heel specifieke verhalen met heldere doelgroepen en natuurlijk vaak ook Nederlands.’
Documentairemakers willen niet alleen vermaken of informeren, maar vaak ook een maatschappelijke discussie aanzwengelen. Wat Cinema Delicatessen doet lijkt daarom soms meer op samen met de makers campagne voeren, dan gewone commerciële marketing. ‘Samen een impact proberen te hebben’, beaamt Vierhout. ‘Je hebt natuurlijk grote voorbeelden, vooral in Amerika, waarbij een documentaire heeft geleid tot wetsvoorstellen en politieke veranderingen. Dat is het hoogst haalbare. De meeste documentairemakers in Nederland zijn, in hun hartje, diep-activistisch. Die willen iets veranderen met hun film.’
De eerdergenoemde Gouden Kalf-winnaar over jonge vluchtelingen, Shadow Game, is daar een goed voorbeeld van. Vermeulen: ‘Eefje Blankevoort en Els van Driel hebben vanaf het begin met hun film echt iets willen betekenen. Het is een hartverscheurende film. Ze zijn ermee naar Brussel geweest, naar de Europese Commissie, en hebben er ook heel Nederland mee doorgereisd. Dat is echt een film waar ik trots op ben. Maar zelfs bij een kleinere release als Puinhoop; die mensen komen de zaal uit en vertellen dat de film zoveel voor ze betekent. Hij verandert iets in mensen. Hij geeft ze steun.’
‘Dát is precies’, roept Vierhout, ‘waarom Daan en ik dit werk blijven doen, ondanks alle tegenslagen, moeilijkheden en frustraties. Uiteindelijk brengen we onze documentaires uit omdat we geloven dat die films echt iets kunnen veranderen in mensen. Komen er maar 1.200 bezoekers naar een film, dan zijn we natuurlijk teleurgesteld, maar de silver lining is dan nog altijd dat er 1.200 mensen geraakt zijn door die film.’
